Główną metodą stosowaną przez oszustów jest w dalszym ciągu podszywanie się pod istniejące firmy transportowe. Może to być zarówno legalny przewoźnik, który posiada swoje pojazdy, konta na giełdach transportowych, stosowne uprawnienia i renomę, jak również prawdziwy spedytor, który nie wykonuje przewozów, a jedynie je organizuje. Fałszywym przewoźnikiem może być również wirtualna firma stworzona przez oszusta na potrzeby wyłudzeń ładunków. Oszuści najczęściej wykorzystują autentyczne dokumenty, które są w posiadaniu przewoźników. Ich weryfikacja w rejestrach (np. CEIDG, KRS, GUS i KREPTD oraz VIES) raczej potwierdzi autentyczność dokumentów Nie potwierdzi jednak autentyczności osób, które się nimi posługują. To uzasadnia podejmowanie bardziej wyrafinowanych metod weryfikacyjnych. Poniżej wskażę, w jaki sposób można się przekonać, czy osoba oferująca wykonanie przewozu jest osobą, która faktycznie chce ten przewóz wykonać.

Jeżeli osoba składająca ofertę kontaktuje się za pomocą poczty elektronicznej, autentyczność adresu skrzynki pocztowej można zweryfikować korzystając z wizytówek internetowych lub konta na giełdzie transportowej. W takim przypadku podejrzanym będzie posługiwanie się przez oferenta adresami mailowymi innymi niż te znajdujące się na stronie internetowej lub na giełdzie, np. założonymi na bezpłatnych kontach pocztowych typu: gmail.com, wp.pl lub onet.pl. Wielu małych przewoźników nie posiada jednak wykupionej domeny (również strony internetowej) i zakłada darmowe konta pocztowe. W takim przypadku jedyną metodą zweryfikowania adresu mailowego będą wizytówki internetowe, jednak z uwagi na możliwość zamieszczenia w Internecie fałszywej wizytówki, w takich przypadkach zasadne jest skorzystanie z innych form weryfikacji.

Jeżeli z osobą składającą ofertę jest możliwy kontakt telefoniczny lub ta kontaktuje się za pomocą telefonu komórkowego, należy uzyskać od rozmówcy numer telefonu do siedziby firmy (najlepiej stacjonarny, opcjonalnie również komórkowy) oraz ewentualnie nazwisko menedżera lub właściciela. Po uzyskaniu numerów należy sprawdzić w kilku źródłach, czy faktycznie należą one do firmy, którą reprezentuje oferent lub której dokumentami się posługuje. Jeżeli oferent nie ma złych zamiarów, uzyskanie od niego numeru i nazwiska oraz wykonanie telefonu do jego firmy powinno potwierdzić jego tożsamość i autentyczność oferty. Jeżeli tak nie jest, najprawdopodobniej nie poda numeru i wycofa się z oferty przewozu.

Duże giełdy transportowe ciągle uszczelniają swoje systemy, prawdopodobieństwo podszycia się oszusta pod zarejestrowanego użytkownika jest raczej niewielkie. Nie należy jednak wykluczać, że oszust zarejestruje się na giełdzie transportowej pomimo stosowania przez nią procedur weryfikacyjnych. W takim przypadku na koncie oferenta mogą znajdować się nieprawdziwe informacje (nazwa i adres oraz numery telefonów) i podrobione dokumenty istniejącej lub fikcyjnej firmy. Weryfikacja oferenta jedynie za pomocą giełdy może się zatem okazać niewystarczająca do ujawnienia oszusta.

Dokumenty otrzymywane od oferentów oraz te zamieszczone na giełdach transportowych mogą powiedzieć bardzo wiele. Warunek - należy wiedzieć na co zwracać uwagę. Głównymi elementami, które powinny być „prześwietlane” są: nazwa firmy oraz jej adres, numery NIP i REGON, a w przypadku spółek prawa handlowego również numer KRS, data wydania dokumentu, daty wydania i ważności zezwoleń lub licencji oraz danych zawartych w polisie OCP. Co do zasady, dane podmiotu znajdujące się na wszystkich dokumentach powinny być takie same. Informacje znajdujące się w otrzymanych dokumentach pozwalają na zweryfikowanie ich autentyczności w rejestrach organów, które je wydają, np. w KRS, CEIDG, GUS i KREPTD oraz VIES. Wnikliwe porównanie danych zawartych w dokumentach i rejestrach pozwoli na wychwycenie ewentualnych rozbieżności. Inaczej w przypadku polis OCP i OCS. Sprawdzenie ich autentyczności jest o tyle trudne, że wymaga uzyskania stosownego potwierdzenia w zakładzie ubezpieczeń lub u pośrednika, który doprowadził do zawarcia umowy ubezpieczenia. Z braku bazy polis transportowych, jedynymi metodami zweryfikowania polisy jest wykonanie telefonu lub wysłanie maila ze stosownym zapytaniem. W większości przypadków takie próby kończą się fiaskiem, gdyż pracownicy zasłaniają się przepisami o ochronie danych osobowych.

Ta forma komunikacji jest dość często stosowana zarówno przy określaniu warunków umowy przewozu, jak również w czasie realizacji umowy przez przewoźnika. Nie powinna być jednak jedyną formą kontaktu pomiędzy stronami zawieranej umowy. O weryfikacji oferenta w ogóle nie ma mowy, gdyż po SMS-ie można jedynie zweryfikować numer telefonu, z którego otrzymywane są wiadomości .

Istniejący i legalni przewoźnicy zazwyczaj posiadają swoje pojazdy. Nie jest to zasada, gdyż trudna sytuacja na rynku doprowadziła wielu przewoźników do zamiany pojazdów na laptopy i obecnie wykonują oni jedynie czynności pośrednictwa przy przewozie rzeczy (są tzw. spedytorami). Zlecenie przewozu takiej firmie graniczy z pewnością, że nie będzie ona wykonywała przewozu, a zleci jego wykonanie podwykonawcy. Nie oznacza to jednak, że takie firmy nie posiadają ani zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika, ani licencji wspólnotowej. Niezależnie od tego, zleceniobiorca zawsze podaje numery rejestracyjne pojazdów dedykowanych do wykonania przewozu, bez względu, czy są to jego pojazdy, czy jego podwykonawcy. Autentyczność pojazdów zgłoszonych do przewozu, można zweryfikować w rejestrze pojazdów ubezpieczonych w zakresie OC obowiązkowego prowadzonym przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG), pod adresem www.ufg.pl. Jednakże uzyskamy jedynie potwierdzenie zawarcia ubezpieczenia obowiązkowego OC oraz numer polisy i nazwę zakładu ubezpieczeń. Rejestr niestety nie udostępnia danych posiadaczy tych pojazdów, zatem weryfikacja tą metodą daje dość ograniczone możliwości.

Myśląc o oszustach, zazwyczaj mamy na myśli podwykonawców. Jeżeli otrzymaliśmy zlecenie, a nie zamierzamy sami wykonać przewozu, właśnie ich do tego angażujemy. To uzasadnia stosowanie wobec nich metod weryfikacji. Zapominamy jednak o tym, że zlecenie, które otrzymaliśmy może również być „fałszywe”, czyli pochodzić od oszusta. W takich przypadkach również powinniśmy weryfikować te podmioty, od których otrzymujemy zlecenia, a na pewno te, które zlecają nam przewóz po raz pierwszy. Jeżeli otrzymaliśmy „fałszywe” zlecenie, a sami wykonujemy przewóz, raczej nie powinniśmy się obawiać o los towaru. Jednakże zdarzają się przypadki, że w zleceniu oszust zamieni właściwy adres dostawy na adres „dziupli”, do której sami zawieziemy towar i go wydamy oszustowi. Aby uchronić się przed takimi przypadkami, należy bezwzględnie sugerować się adresem dostawy i nazwą odbiorcy określonymi przez nadawcę w liście przewozowym, a nie danymi określonymi w zleceniu transportowym. W razie rozbieżności należy przerwać załadunek lub wstrzymać przewóz i potwierdzić adres dostawy bezpośrednio u nadawcy towaru (wysyłającego). Jeżeli zapytamy o to naszego zleceniodawcę, a jest on oszustem, z całą pewnością potwierdzi prawidłowość adresu podanego w zleceniu. Wykonanie instrukcji przekazanej przez zleceniodawcę-oszusta wiąże się z ryzykiem utraty towaru.

Poniżej kilka przydatnych linków, za pomocą których można zweryfikować kontrahenta: KRS - https://ems.ms.gov.pl/krs/ wyszukiwaniepodmiotu CEIDG - https://prod.ceidg.gov.pl/ ceidg/ceidg.public.ui/Search.aspx Wykaz podmiotów zarejestrowanych jako podatnicy VAT (tzw. biała księga) - https://www.podatki.gov.pl/wykaz- -podatnikow-vat-wyszukiwarka Krajowy Rejestr Elektroniczny Przedsiębiorców Transportu Drogowego (KREPTD - bez licencji p.p.r.) - https:// kreptd.gitd.gov.pl Sprawdzanie powiązań członków zarządów - http://www.osoby-krs.pl, https:// rejestr.io/ oraz https://www.imsig.pl Rejestr ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (UFG) - www.ufg.pl Europejski rejestr VAT (VIES) - http:// ec.europa.eu/taxation_customs/vies/ vieshome.do?locale=pl Rejestry handlowe w państwach członkowskich UE (ogólne) - https://e-justice.europa.eu/ Rejestry handlowe w wybranych państwach członkowskich UE:

Jak widać z powyższego, oszuści imają się przeróżnych metod, aby wprowadzić nas w błąd, uzyskać zlecenie i dokonać zaboru towaru. Wprowadzają nas również w błąd podając w zleceniach błędny adres dostawy, do którego również ufnie dostarczamy towar. Wartości utraconych w ten sposób ładunków sięgają milionów EUR. Przewoźnik lub spedytor, który doprowadza do powstania takich strat, zostaje pociągnięty do odpowiedzialności. Pół biedy, gdy posiada dobrą polisę OCP, ale gdy jego polisa ma „dziury”, konsekwencje swojej ufności będzie musiał ponieść sam. Czy opłaca się weryfikować zleceniobiorców i zleceniodawców? Na to pytanie niech sobie odpowiedzą zainteresowani.

Jerzy Różyk
ekspert ds. prawa przewozowego, oceny ryzyka w transporcie i ubezpieczeń transportowych
CDS Kancelaria Brokerska
www.cds-odszkodowania.info
www.oc-przewoznika.info