Przypomnijmy, że od końca 2018 r. obowiązuje nowa ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Zawiera ona jednak rozwiązania tymczasowe, które nie rozwiązują problemu sukcesji firm w sposób kompleksowy. Dlatego pomimo wejścia w życie ustawy, warto przemyśleć rozwiązania, które temat sukcesji rozwiążą w sposób kompleksowy. Należy bowiem pamiętać, że kwestia przekazania firmy często wpisuje się w szerszy kontekst dziedziczenia również innych składników majątku. Różne, nieraz skomplikowane relacje rodzinne mogą spowodować, że brak odpowiednich rozwiązań może znacząco skomplikować funkcjonowanie firmy.

W naszej ocenie najlepszym sposobem przygotowania firmy do dziedziczenia jest przekształcenie jej w spółkę prawa handlowego. W tym artykule napiszemy jak to zrobić.

Zasadnicze znaczenie ma wybór odpowiedniego typu spółki dla określonego rodzaju działalności. Od rodzaju spółki zależy przede wszystkim zakres odpowiedzialności wspólników (udziałowców), opodatkowanie oraz funkcjonowanie w przypadku dziedziczenia. Odpowiedzialność wspólników za ewentualne zobowiązania najkorzystniej kształtuje się w przypadku sp. z o.o. W jej przypadku odpowiada zarząd, a udziałowcy tylko do wysokości wniesionego wkładu. W przypadku spółki komandytowej odpowiedzialność ponosi co najmniej jeden ze wspólników (komplementariusz), a odpowiedzialność pozostałych (komandytariuszy) ogranicza się do wysokości sumy komandytowej. Tym samym również w przypadku tej spółki odpowiedzialność kształtuje się korzystnie dla części wspólników (komandytariuszy). Natomiast w przypadku spółki jawnej wszyscy wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Kwestia opodatkowania najkorzystniej wygląda w przypadku spółek osobowych (jawnej, komandytowej), bowiem podatnikami podatku dochodowego są wspólnicy. W tym przypadku mamy do czynienia z jednokrotnym opodatkowaniem na poziomie wspólników. W przypadku wyboru stawki liniowej będzie to 19 %. Powoduje to jednak, że za zobowiązania podatkowe w zakresie podatku dochodowego odpowiadają wspólnicy, a nie spółka. Natomiast w przypadku spółki z o.o. mamy do czynienia z tzw. podwójnym opodatkowaniem - raz na poziomie spółki (CIT), a drugi raz na poziomie udziałowców - podatek od wypłaconej dywidendy. Tym samym z punktu widzenia zakresu odpowiedzialności i opodatkowania najkorzystniej wypada spółka komandytowa. Jest ona bowiem jednokrotnie opodatkowana, a pełną odpowiedzialność za zobowiązania ponosi tylko reprezentujący ją wspólnik komplementariusz. Jeżeli chodzi o sukcesję, to odpowiednio przygotowana umowa spółki i towarzyszące temu dokumenty pozwalają na przekazanie następcom każdej z wymienionych spółek (jawnej, komandytowej, z o.o.).

Jednoosobową działalność gospodarczą można przekształcić w jednoosobowa spółkę z o.o. Można tego dokonać na dwa sposoby. Albo poprzez przekształcenie jednoosobowej działalności w sp. z o.o. w oparciu o przepisy kodeksu spółek handlowych (art. 5841 - 58413), albo poprzez założenie nowej spółki z o.o. i wniesienie do niej jako wkładu przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Zaletą pierwszego rozwiązania (przekształcenia na podstawie kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) jest to, że w wyniku takiego przekształcenia wszelkie prawa i obowiązki związane z prowadzoną działalnością, właściwie automatycznie przechodzą na spółkę. Dotyczy to w szczególności koncesji, pozwoleń, zezwoleń, umów z kontrahentami, pracownikami, bankami itd. Przekształcenie takie jednak wymaga pewnych formalności i wiąże się z kosztami, z których największym może być wynagrodzenie biegłego rewidenta za zbadanie planu przekształcenia (od kliku do nawet kilkunastu tys. złotych - w zależności od wielkości spółki). Drugie rozwiązanie może być tańsze. Jego wadą jednak jest to, że część pozwoleń i koncesji nie przechodzi automatycznie na spółkę. W przypadku niektórych trzeba je przepisać, w przypadku innych trzeba o nie wystąpić na nowo. W przypadku pracowników oraz umów następuje ich przeniesienie na spółkę. Oczywiście należy dochować związanych z tym formalności. Nie są one jednak trudne do spełnienia. Co istotne, te dwa rozwiązania dostępne są tylko w przypadku przekształcenia działalności w spółkę z o.o. W przypadku innych spółek - tj. spółek osobowych (spółki jawnej, komandytowej) możliwe jest jedynie założenie spółki i wniesienie do niej jako wkładu przedsiębiorstwa osoby fizycznej.

W przypadku wyboru spółki osobowej (jawnej lub komandytowej), przekształcenie w nią jednoosobowej działalności możliwe jest jedynie poprzez wniesienie przedsiębiorstwa (aport). W takim przypadku wspólnicy (co najmniej dwóch, w tym jeden, który zamierza przekształcić swoją jednoosobową działalność) w pierwszej kolejności musi założyć spółkę (jawną lub komandytową). Tzn. muszą zawrzeć umowę spółki oraz zarejestrować ją w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Czynności takie nie wymagają dużych nakładów finansowych. Po zarejestrowaniu takiej spółki należy uzyskać dla niej niezbędne koncesje, pozwolenia i licencje. W przypadku firmy transportowej przede wszystkim licencje/ zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Wspólnik, który zamierza wnieść swoje przedsiębiorstwo do spółki powinien poinformować o tym pracowników. Powinno to nastąpić co najmniej 30 dni przed przewidywanym terminem tej czynności. Może to uczynić równolegle z podpisaniem umowy spółki. Wówczas procedura nie będzie się wydłużała. O obowiązkach w tym zakresie stanowi art. 231 kodeksu pracy. Również przeniesienie części umów wymaga zgody kontrahentów. W momencie kiedy spółka jest już gotowa do działania, można przystąpić do wniesienia do niej przedsiębiorstwa osoby fizycznej (jednego ze wspólników). Przed tym jednak wspólnik, który będzie wnosił swoje przedsiębiorstwo powinien sporządzić remanent likwidacyjny. Należy zwrócić uwagę, że do spółki powinno zostać wniesione przedsiębiorstwo lub zorganizowana część przedsiębiorstwa (tzw. ZCP) w rozumieniu art 55.1 kodeksu cywilnego, a nie pojedyncze jego składniki. Odpowiednie wskazanie przedmiotu wkładu, tj. że jest nim przedsiębiorstwo a nie pojedyncze składniki ma podstawowe znaczenie dla opodatkowania takiej transakcji. W sytuacji gdy czynność zostanie błędnie opisana mogą powstać obowiązki podatkowe. Należy bowiem zwrócić uwagę, ze zgodnie z art 6 pkt 1 ustawy VAT przepisów tej ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Zatem w uproszczeniu, czynności te są neutralne na gruncie podatku VAT. W przypadku natomiast gdy przedmiotem wkładu nie byłoby przedsiębiorstwo, ale pojedyncze składniki majątku (np. pojazdy, naczepy) wówczas czynność taka podlegałaby opodatkowaniu VAT. Podobnie wygląda sprawa z podatkiem dochodowym. Wniesienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części będzie również neutralne podatkowo na gruncie podatku dochodowego. Wniesienie przedsiębiorstwa osoby fizycznej do spółki osobowej (jawnej, komandytowej) lub spółki z o.o. podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 0,5 %. Podatek ten powinien być zapłacony od wartości wnoszonego przedsiębiorstwa. Tym samym w przypadku „przekształcenia” jednoosobowej działalności w spółkę jedynym podatkiem jaki będzie do zapłaty będzie PCC w wysokości 0,5 %.

Po wniesieniu przedsiębiorstwa do spółki, osoba fizyczna może wykreślić się z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki nie powoduje obowiązku zapłacenia tzw. podatku likwidacyjnego. Nie zwalnia to jednak z obowiązku sporządzenia remanentu likwidacyjnego. Po przeprowadzeniu powyższych czynności, przedsiębiorca przestaje działać w formie jednoosobowej działalności i zaczyna działać jako spółka. Jego działalność jako osoby fizycznej ulega likwidacji. Działalność w formie spółki (jawnej, komandytowej, z o.o.) pozwala na jej sukcesję zarówno za życia założyciela, jak i po jego śmierci. Prowadzenie działalności w formie spółki umożliwia przeprowadzenie sukcesji w sposób harmonijny pod względem formalnym. Zmiana wspólników nie powoduje paraliżu prowadzonej działalności.

---

W kolejnym artykule napiszemy o najważniejszych postanowieniach umowy spółki, które umożliwią jej sukcesję oraz o potrzebie sporządzenia ewentualnych dodatkowych dokumentów (testamentu, zapisu testamentowego, umowy o zrzeczeniu się prawa do dziedziczenia).